Als je op Antarctica een gat tegenkomt dat groter is dan sommige landen, dan zou dat wel eens reden tot zorg kunnen zijn.
In 2016 en 2017 zagen wetenschappers precies dat: midden in de Weddellzee op Antarctica openden zich enorme gaten in het zee-ijs, zo’n 40.000 km2 groot, vergelijkbaar met Extremadura (Spanje) of Zwitserland.
Deze gaten, polynya’s genoemd, waren niet meer op deze schaal waargenomen sinds de jaren 1970, toen satellietcamera’s gaten vastlegden ter grootte van Nieuw-Zeeland. Lange tijd waren ze een mysterie.
Maar dankzij jaren van gegevens verzameld door robotvlotten, de eerder genoemde satellietbeelden en zelfs zeehonden met sensoren, hebben wetenschappers nu eindelijk een solide, zij het niet eenvoudige verklaring.
“Dit onderzoek toont aan dat deze polynya eigenlijk wordt veroorzaakt door een combinatie van factoren die allemaal samen moeten vallen,” zegt Stephen Riser, co-auteur van het onderzoek en professor oceanografie aan de Universiteit van Washington. “In een bepaald jaar kunnen verschillende van deze factoren optreden, maar als ze niet allemaal optreden, dan vormt zich geen polynya.”
Leuk weetje:
De term “polynya” komt van een Russisch woord dat ruwweg “gat in het ijs” betekent.
Hoe creëer je een polynya?
Als je je eigen polynya’s op je planeet wilt vormen, heb je het volgende nodig: een Antarctische zee, zeer zout oppervlaktewater en krachtige winterstormen.
Gebruik gewoon je storm om de oceaan op te jagen en het warme water van de diepten naar de oppervlakte te mengen, waar het het ijs zal smelten en zal voorkomen dat het opnieuw bevriest. Door dit te doen, is de oceaan constant aan het kolken, waardoor het gat weken of zelfs maanden open blijft: “Eigenlijk is het alsof de hele oceaan wordt omgewoeld, in plaats van dat het oppervlaktewater een enkele reis naar de diepte maakt,” legt co-auteur Earle Wilson uit.
Interessant is dat op aarde alle polynya’s op dezelfde plek voorkomen: precies boven een onderzeese berg genaamd Maud Rise. Dit komt doordat het reliëf van de berg een wervelende stroming genereert die warmer water vasthoudt, waardoor het gat open blijft.
Als de polynya open is, profiteert de natuur ervan: pinguïns gebruiken het als een oase in het ijs, terwijl walvissen en zeehonden het gebruiken om hun kop uit het water te steken en adem te halen.
Er is echter enige bezorgdheid over de effecten die de polynyas zouden kunnen hebben op het klimaat, omdat ze koolstof zouden kunnen vrijmaken die eeuwenlang is opgeslagen in de diepten van de oceaan.”
Dit diepe reservoir van koolstof zit al honderden jaren opgesloten en in een polynya kan het aan de oppervlakte vrijkomen door deze extreem heftige menging,” aldus hoofdauteur Ethan Campbell. “Het vrijkomen van veel koolstof zou het klimaatsysteem hard kunnen raken als het zich meerdere jaren achter elkaar herhaalt.
“We moeten onze modellen verbeteren om dit proces te kunnen bestuderen, dat gevolgen kan hebben voor het klimaat op grote schaal,” concludeerde Riser.
