Krijgen we binnenkort een nieuw betaalmiddel in Europa? Kunnen we binnenkort in de eurozone winkelen met een digitale portemonnee? Het project is niet nieuw, de discussies worden steeds intensiever en de voorzitter van de Europese Centrale Bank, Christine Lagarde, maakt er een prioriteit van. Bruno Colmant, econoom en universitair docent, geeft uitleg. Hij was te gast in het programma Le monde en direct op La Première.
Wat is de digitale euro?
Er zijn verschillende soorten geld, waaronder fiduciair geld, dat door centrale banken wordt uitgegeven, zoals munten en bankbiljetten. Vervolgens, zoals Bruno Colmant uitlegt, “zodra dit geld in het bankcircuit wordt gebracht, hebben we zogenaamd giraal geld, dat wil zeggen geld dat van rekening naar rekening kan worden overgemaakt en waarmee leningen kunnen worden aangegaan. Dit creëert een zogenaamde geldstroom”.
Maar wat een particulier of een niet-bancaire onderneming niet kan doen, is rechtstreeks een rekening openen bij de centrale bank, die geld creëert. En dat is wat de digitale euro is: “Het is particulieren tot 3000 of 4000 euro per persoon en bedrijven de mogelijkheid bieden om een rekening te openen bij de centrale bank, waardoor zij met deze zogenaamde gedigitaliseerde euro overschrijvingen tussen rekeningen kunnen uitvoeren, dat wil zeggen overschrijvingen tussen economische actoren tegen een zeer lage kostprijs kunnen vergemakkelijken”.
In de praktijk zou een particulier dan twee soorten rekeningen kunnen hebben: “Als u een rekening hebt bij een Belgische bank, bijvoorbeeld Belfius, zou u een normale rekening bij Belfius hebben en een Belfius Centrale Bank-rekening, met de zekerheid dat deze euro van de Centrale Bank bij de Centrale Bank wordt gedeponeerd”. Een idee waar commerciële banken op zijn zachtst gezegd terughoudend tegenover staan, hoewel het een voordeel biedt. Bruno Colmant verduidelijkt: “Dit zou de centrale bank ook in staat stellen om de overheidsschulden te financieren. Het idee is natuurlijk dat de centrale bank haar balans financiert met een deel van de spaargelden van de bevolking en de staten herfinanciert die daar, zoals we weten, grote behoefte aan hebben omdat de overheidsschulden zeer hoog zijn.”
“Het is in de eerste plaats een idee van monetaire soevereiniteit”
Voor Bruno Colmant is het in de eerste plaats een idee van monetaire soevereiniteit dat door de Europese Centrale Bank wordt gepromoot: “Het is een manier om de munt te renationaliseren, dat wil zeggen een munt te hebben die onder controle staat van de centrale bank in plaats van een munt die onder controle staat van de commerciële banken”.
Maar die zien daar weinig nut in, aangezien instant overschrijvingen al in hun structuren zijn ingebouwd. Dat is het geval in België en binnenkort in de hele eurozone. Temeer omdat volgens Bruno Colmant “als er een bankencrisis is en particulieren plotseling besluiten hun traditionele rekeningen bij commerciële banken leeg te halen en dat geld op hun rekening bij de centrale bank te storten, dit het banksysteem zou droogleggen in termen van liquiditeit. Dat wil zeggen dat particulieren of bedrijven hun toevlucht zouden zoeken bij de centrale bank. Daarom zou het maximumbedrag 3000 tot 4000 euro bedragen om extreme neveneffecten te voorkomen“.
Het eerste idee is echter om betalingen tussen economische actoren te vergemakkelijken en veiliger te maken. Er is met name een groot debat gaande over de vraag of deze digitale euro’s in de eerste plaats door bedrijven of door particulieren zullen kunnen worden gebruikt, aldus Bruno Colmant. Digitale valuta’s bestaan overigens al in China, maar daar om een andere reden, namelijk het traceren van geld. De Amerikaanse centrale bank wilde ook een digitale dollar creëren, maar zag daar uiteindelijk van af en gaf de voorkeur aan de ontwikkeling van “private stablecoins”.
De digitale euro: een manier om de herfinanciering van staten te ondersteunen?
Het paradoxale aan deze digitale euro is dat we voor de invoering ervan afhankelijk zijn van commerciële banken. Maar tegelijkertijd zullen zij daar niet van profiteren. Zou dit dan het begin zijn van een ontbanking van het systeem? Niet noodzakelijk, aldus Bruno Colmant: “De banken hebben als tegenargument dat zij zelf het geld van particulieren en bedrijven bij de Europese Centrale Bank kunnen storten, wat zij ook doen. Er moet een evenwicht worden gevonden tussen de veiligheid die de centrale bank belooft, de winstgevendheid van de banken en vooral dit liquiditeitsprobleem. Dat wil zeggen dat het banksysteem niet mag worden gedestabiliseerd in termen van liquiditeit door zeer grote individuele maar collectieve bewegingen van spaargeld dat van commerciële banken naar de Europese Centrale Bank zou worden overgeheveld”.
De digitale euro zou dan een aanvullende munteenheid worden met dezelfde pariteit als de euro. Volgens Bruno Colmant zou dit vooral zorgen voor “een verschuiving van bestaande spaargelden van commerciële banken naar de Europese Centrale Bank, die dan haar balans zou zien groeien en deze digitale euro’s zou kunnen gebruiken om bijvoorbeeld overheidsschulden te financieren of zelfs voor andere doeleinden”.
Vandaar dat Christine Lagarde er vandaag zo op aandringt om hier een prioriteit van te maken. “Het is een manier om de herfinanciering van staten te ondersteunen. Het kan ook worden gebruikt om ecologische doelstellingen te financieren. Men zou bijvoorbeeld kunnen denken aan het gebruik van euro’s van de centrale bank om geld te lenen voor klimaat- en milieudoeleinden. Maar we voelen toch dat digitale particuliere valuta’s in de Verenigde Staten en elders, dat geld aan het veranderen is. Dat wil zeggen dat geld, dat een natuurlijk product van het kapitalisme was, geleidelijk aan weer wordt genationaliseerd. En dat past in een bredere context van financiële soevereiniteit.“
