Onderzoek toont aan dat normaal gebruik van plastic verpakkingen een directe bron is van vervuiling door microplastics.
- Flessen openen/sluiten → laat microplastics vrijkomen.
- Plastic verpakking → directe bron van vervuiling.
- 240.000 deeltjes per liter gebotteld water.
- Meer verwerking → meer migratie van plastic.
- Warmte, licht, wrijving → laat meer microplastics vrijkomen.
- Vervang plastic door glas/roestvrij staal.
- Wereldwijd verdrag dringend nodig om vervuiling tegen te gaan.
De verborgen dreiging in verpakkingen
Plastic voedselverpakkingen zijn een directe bron van vervuiling door microplastics en nanoplastics, volgens recent onderzoek gepubliceerd in NPJ Science of Food. Bij het openen van een fles, het afrollen van huishoudfolie of het opwarmen van voedsel in plastic verpakkingen kunnen microscopisch kleine deeltjes vrijkomen die in ons eten en drinken terechtkomen.
Deze deeltjes worden niet alleen gegenereerd door de productie van de verpakking, maar ook door dagelijks gebruik: doppen openen en sluiten, wikkels scheuren, verwarmen, wassen of verpakkingen blootstellen aan de zon versnellen het vrijkomen van microplastics.
Wat zijn micro- en nanoplastics?
Microplastics: fragmenten van polymeren kleiner dan 5 millimeter.
Nanoplastics: nog kleiner, minder dan 1 micrometer.
Ze zijn zo klein dat ze door de weefsels van het spijsverteringskanaal of de luchtwegen kunnen dringen en in de bloedbaan terecht kunnen komen, waar ze giftige stoffen door het hele lichaam verspreiden. Recente onderzoeken hebben ze aangetroffen in bloed, longen, placenta, moedermelk en zelfs menselijk hersenweefsel.
Gevolgen voor de gezondheid
Uit onderzoek van maart 2024 bleek dat mensen met microplastics in hun slagaders twee keer zoveel kans hadden op een hartaanval, beroerte of overlijden door welke oorzaak dan ook binnen drie jaar.
Daarnaast zijn er meer dan 3.600 chemische stoffen die worden gebruikt in verpakkingen en voedselverwerking gedetecteerd in het menselijk lichaam. Hiervan zijn er 79 in verband gebracht met kanker, hormoonverstoring en voortplantingsproblemen.
Waar worden ze gevonden?
Het onderzoek identificeerde microplastics in:
- Mineraalwater in flessen (tot 240.000 deeltjes per liter).
- Thee in theezakjes.
- Vis in blik.
- rijst
- Tafelzout.
- Frisdranken.
- Afhaalmaaltijden.
- Ultra-verwerkt voedsel.
Ultraverwerkte voedingsmiddelen zijn sterker vervuild, omdat ze bij de productie meer in contact komen met machines en plastic verpakkingen.
Factoren die het vrijkomen van microplastics vergroten
- Warmte (van magnetrons of vaatwassers).
- Direct zonlicht.
- Herhaaldelijk wassen (bijv. melamine borden).
- Mechanische wrijving (openen van verpakkingen of doppen).
Hoe de blootstelling te verminderen
Hoewel het bijna onmogelijk is om ze helemaal te vermijden, kunnen er praktische maatregelen worden genomen:
- Gebruik glazen of roestvrijstalen bakjes.
- Verwarm geen voedsel in plastic.
- Vermijd vaatwassers voor plastic keukengerei.
- Weiger plastic met recycling code 3 (deze bevatten vaak ftalaten).
- Neem herbruikbare tassen, thermische bekers en persoonlijk bestek mee.
Maar wisten we niet al dat plastic plastic bevat?
De echte waarde van dit onderzoek ligt niet in het onthullen van het voor de hand liggende, maar in het aantonen met harde en systematische gegevens dat microplastics niet alleen in het milieu voorkomen, maar ook actief vrijkomen in voedsel en dranken tijdens normaal gebruik van verpakkingen en keukengerei.
Tot nu toe was veel onderzoek gericht op hoe plastic oceanen of de bodem vervuilt. Dit onderzoek toont voor het eerst, met strenge methoden en wetenschappelijke kwaliteitscontrole, aan dat het openen van een fles of het verhitten van voedsel in plastic al genoeg is om duizenden deeltjes in ons lichaam te laten belanden.
Het is alsof je weet dat rook schadelijk is, maar precies weet hoeveel deeltjes er vrijkomen bij elk trekje en hoe deze deeltjes het hart of de hersenen bereiken. Het is dit precisieniveau dat ons in staat stelt om beleidsbeslissingen te nemen, materialen te reguleren en de volksgezondheid te beschermen.
Bovendien is de identificatie van nanoplastics (onzichtbaar, zelfs onder conventionele microscopie) en hun relatie met hart- en vaatziekten volledig nieuw en heeft het ingrijpende medische implicaties.
De oplossing ligt echter niet alleen in individuele verandering, maar in ambitieuzere beleidsmaatregelen en regelgeving.
Het terugdringen van het gebruik van plastic in voedselverpakkingen is een belangrijke kans om te komen tot een echt circulaire en duurzame economie. Het vervangen van plastic door biologisch afbreekbare of herbruikbare materialen kan direct positieve gevolgen hebben:
- Minder vrijkomen van verontreinigende stoffen in de voedselketen.
- Minder gezondheidsrisico’s voor miljoenen mensen.
- Minder druk op mariene en terrestrische ecosystemen.
- Energiebesparing door het vermijden van de productie van nieuwe kunststoffen.
- Bevordering van nieuwe groene technologieën in verpakking en verwerking.
Daarnaast zou een internationaal kader zoals het Global Plastics Treaty, waarvan de laatste onderhandelingsronde in augustus in Genève plaatsvindt, een keerpunt kunnen betekenen. Met meer dan 175 betrokken landen is dit initiatief een uitgelezen kans om bindende limieten vast te stellen en innovatie in veilige en duurzame verpakkingen aan te moedigen.
De overgang is dringend en mogelijk. De toekomst van de volksgezondheid en de planeet hangt af van wat we nu doen.
Wat als ik herbruikbare plastic zakken gebruik om voedsel in te vriezen of te bewaren?
Dit is een veelgebruikte en nuttige manier om de vriezer te organiseren en afval te verminderen. Veel mensen bewaren vlees, fruit, groenten, brood, gekookte groenten en zelfs kant-en-klaarmaaltijden op deze manier. Extreme kou kan echter microscheurtjes veroorzaken in plastic zakken, vooral als ze vaak worden hergebruikt en gewassen. Hierdoor kunnen microplastics vrijkomen wanneer ze in contact komen met voedsel.
Veiligere en duurzamere alternatieven:
- Platinum (food grade) siliconen zakjes: zijn bestand tegen invriezen en hitte zonder dat er deeltjes vrijkomen, zijn jarenlang herbruikbaar en gemakkelijk schoon te maken.
- Glazen bakjes met siliconen of roestvrijstalen deksels: geschikt voor het invriezen van grotere porties of hele maaltijden, zonder overdracht van geuren of stoffen.
- Composteerbaar waspapier of cellulose met plantaardige coating: handig om afzonderlijke voedingsmiddelen in te pakken voordat je ze in stevigere containers bewaart.
- Wasbare stoffen zakken: praktisch voor droge of voorgekookte producten, maar niet aanbevolen voor rauw vlees of voedsel met een hoog vloeistofgehalte.
Als je ervoor kiest om plastic te blijven gebruiken, is het belangrijk om de zak niet direct te verhitten of te ontdooien en om de zak te vervangen bij het eerste teken van verslechtering: inwendige krassen, verharding van het materiaal of verlies van flexibiliteit.
