Gedurende een groot deel van de 20e eeuw werd Antarctica beschouwd als een geologisch passief blok, met weinig tektonische activiteit in vergelijking met andere continenten. Recente studies tonen echter aan dat dit gebied in een ver verleden werd gekenmerkt door interne dynamiek. Onder het ijzige oppervlak ligt een gebergte dat geologen heeft verrast.
Deze formatie is het onderwerp geweest van recente analyses die wijzen op een veel actievere geschiedenis dan eerder werd gedacht. Het gesteente waaruit het bestaat, voornamelijk graniet, heeft meerdere episodes van vervorming laten zien, gekoppeld aan cycli van opheffing en erosie, waaruit blijkt dat dit gebergte in de loop der tijd verre van statisch is geweest.
Wat is het 500 miljoen jaar oude gebergte dat een revolutie teweegbracht in de geologie?
In Oost-Antarctica vormen de Gamburtsev Subglacial Mountains een keerpunt in de moderne geologie. Deze bergketen, die volledig begraven ligt onder kilometers ijs, is naar schatting 500 miljoen jaar oud. De ontdekking ervan in 1958 werd mogelijk gemaakt door seismische technieken van een Sovjet-expeditie.
Deze bergen bereikten hoogtes die vergelijkbaar zijn met die van de Alpen en werden gevormd als gevolg van de botsing van continentale blokken waaruit het supercontinent Gondwana ontstond .
Het geodynamische proces omvatte het gedeeltelijk smelten van gesteente en de opeenhoping van materiaal in de aardkorst, wat een aanzienlijke opwaartse kracht in de regio veroorzaakte.
Na verloop van tijd veroorzaakte de massa van deze formaties hun gedeeltelijke verzakking. De daaropvolgende glaciale bedekking fungeerde als een natuurlijk bewaarmiddel, waardoor ze honderden miljoenen jaren lang vrijwel intact bleven .
Er zijn fragmenten van deze rotsen gevonden in de buurt van de Denman gletsjer, die nieuwe aanwijzingen kunnen geven over hun omvang en interne structuur.
Waarom is wat in het Gamburtsevgebergte is gevonden van vitaal belang voor geologen?
De analyse van mineralen zoals zirkoon is essentieel geweest voor het reconstrueren van de chronologie van deze bergketens. Dit mineraal fungeert als een thermische en chemische registratie van geologische processen en maakt het mogelijk om gebeurtenissen zoals de opheffing, instorting en erosie van begraven gebergten nauwkeurig te dateren.
De gegevens geven aan dat de opheffing van het Gamburtsevgebergte ongeveer 650 miljoen jaar geleden begon, een piek bereikte rond 580 miljoen jaar geleden en ongeveer 500 miljoen jaar geleden begon in te storten.
In deze periode speelde de activiteit van de aardmantel een belangrijke rol, waarbij hete gesteentestromen ontstonden die bijdroegen aan de structurele instabiliteit van het gebergte.
Deze processen, hoewel ondergronds en langzaam, hadden zichtbare gevolgen voor de evolutie van het oppervlak van het continent. De aanwezigheid van een groot gebergte beïnvloedde de circulatie van ijs en de verspreiding van gletsjers, die op hun beurt de mondiale klimaatpatronen beïnvloedden.
Tectonische veranderingen van de bergketen en hun klimatologische invloed op Antarctica
Een van de hoogtepunten van het onderzoek onder leiding van geoloog Timothy Paulsen, gepubliceerd in het tijdschrift Earth and Planetary Science Letters, is de directe relatie tussen de evolutie van deze bergketens en de transformaties van de tektonische platen in de regio.
De cycli van vorming en erosie van deze bergen droegen bij aan het omleiden van de circulatie van ijsmassa’s, wat directe effecten zou hebben gehad op het wereldwijde klimaat.
Dit verband tussen subglaciaal reliëf en klimaatdynamiek benadrukt het belang van begraven topografie in geologische en atmosferische processen. In die zin is Antarctica een natuurlijk laboratorium om te begrijpen hoe de ondergrond oppervlakteverschijnselen kan beïnvloeden, zelfs in zulke extreme omstandigheden als de poolgebieden.
Hoewel veel van deze structuren ontoegankelijk blijven door de dikke ijslaag, maakt technologische vooruitgang preciezere studies mogelijk door middel van seismische sensoren en geochemische analyse. Naarmate er nieuwe instrumenten worden ontwikkeld, zal het mogelijk zijn om een vollediger beeld te krijgen van het verborgen bergsysteem onder Antarctica.
