Het verborgen hart van de aarde klopt onder onze voeten… en het scheurt Afrika uit elkaar!
Stel je een gigantische stethoscoop voor die in het hart van Afrika is geplaatst. Je luistert… en daar, verrassing: boem… boem… boem… De aarde heeft een hartslag. Dit is geen poëtische metafoor, maar de zeer serieuze constatering van een team van Britse geologen.
Onder de Afar-regio in Ethiopië klopt het binnenste van onze planeet als een levend hart, langzaam maar zeker. Deze beweging, die op menselijke schaal niet waarneembaar is, is bezig een heel continent te splijten.
Het begint allemaal honderden kilometers onder onze voeten, in de aardmantel, waar het gesteente papperig wordt als geknepen kauwgom…
Deze regio in Ethiopië, vol vulkanen, klopt als een levend hart
Om dit mysterie te ontrafelen, zijn onderzoekers van de Universiteit van Southampton gaan graven op plekken waar de grond nog rookt: rond de vulkanen van de Rift Valley. Afar is een unieke plek op aarde: drie tektonische platen drijven er langzaam uit elkaar, een beetje zoals de pijpen van een te strakke broek. En in het midden stijgt het magma op.
Maar dit magma stijgt niet continu op, zoals kokend water. Het stijgt in pulsen. Als een geologische hartslag.
Om dit te achterhalen (zonder woordspeling), heeft het team meer dan 130 vulkanische rotsen verzameld in de hele regio. Een soort elektrocardiogram van de aardkorst. De stenen vertonen sporen van regelmatige chemische strepen, alsof iemand diep onder de grond golven van materie in een bepaald ritme uitzendt.
Een pluim die zijn aanwezigheid met streepjescode aangeeft
Deze beroemde strepen zijn geen willekeurige krassen. Het zijn duidelijke chemische strepen die aantonen dat de mantel onder Afrika met regelmatige tussenpozen magma naar boven stuurt. Dit fenomeen wordt ‘mantelpluim’ genoemd. Een beetje zoals een ondergrondse warmtebron, maar dan veel langzamer en dieper.
Wat het echt spannend maakt, is dat deze pluim niet alleen omhoog stijgt. Hij past zich aan. Als de aardkorst dun is, stijgt hij sneller. Als hij dik is, vertraagt hij. Je zou bijna zeggen dat hij weet wat hij doet.
Volgens onderzoekers is in gebieden zoals de Rode Zee, waar de platen sneller uit elkaar bewegen, de magmastroom regelmatiger, zoals een gezond hart. In gebieden waar het wat stagneert, zijn de pulsaties minder duidelijk, zoals bij een verstopte slagader.
En temidden van dit alles ontstaat een toekomstige oceaan
Het is spectaculair om je voor te stellen dat de aarde klopt als een hart. Maar het heeft ook zeer concrete gevolgen. Want wat deze slagen veroorzaken, is de geleidelijke splitsing van Afrika in twee delen.
Dit fenomeen wordt de Oost-Afrikaanse rift genoemd. Het strekt zich uit over duizenden kilometers en zal uiteindelijk een nieuwe oceaan doen ontstaan. Dat zal niet volgende week gebeuren, want we hebben het hier over een tijdschaal van miljoenen jaren.
Vulkanisme onder grote invloed
Een ander gevolg van deze ontdekking is dat de vulkanen in de regio niet alleen worden geactiveerd door de scheurende aardkorst. Ze zouden worden gestuurd door diepe trillingen.
Volgens de onderzoekers kunnen deze magmagolven zich richten op plaatsen waar de aardkorst het dunst is en dus gemakkelijker te doorbreken. Het is alsof de mantel weet waar hij moet toeslaan om een uitbarsting te veroorzaken.
En dat verandert veel voor seismologen en vulkanologen. Want inzicht in de timing en het traject van deze pulsaties kan het begin zijn van een beter systeem voor het voorspellen van uitbarstingen in deze kwetsbare gebieden.
Een wetenschappelijke puzzel die met velen moet worden gelegd
Deze studie is het resultaat van een samenwerking tussen tien internationale instellingen, die geochemie, geofysica, statistiek en 3D-modellering hebben gecombineerd.
Want om te zien wat er onder de aardkorst gebeurt, heb je geen microscoop nodig. Je moet slim zijn. We lezen gesteenten als archieven, vangen seismische golven op als echo’s in grotten en modelleren alles op de computer om de ademhaling van de aardmantel te reconstrueren.
En als alles in elkaar valt, leidt dat tot dit soort duizelingwekkende ontdekkingen: de aarde ademt, klopt, verandert van vorm en Afrika is haar volgende geologische meesterwerk.
Een continent dat uit elkaar breekt. Een hart dat klopt in het binnenste van de planeet. En een team van wetenschappers dat beetje bij beetje de geheimen ontrafelt van een proces dat miljarden jaren oud is.
De volgende keer dat u naar een wereldkaart kijkt, bedenk dan dat deze tijdelijk is. De planeet is nog niet klaar met haar metamorfose en een van de grootste veranderingen zal hier plaatsvinden, in de brandende diepten van de Afar, waar de grond zachtjes klopt… als een hart.
