Onderzoekers hebben de bewegingen van tektonische platen in de afgelopen miljard jaar gemodelleerd.
Op 28 maart 2025 werd Myanmar getroffen door een zware aardbeving. Maar afgezien van de dramatische menselijke tol, onthult deze gebeurtenis een zeldzaam seismisch fenomeen: een “boomerang supershear”-breuk, die ons begrip van grote aardbevingen wel eens zou kunnen veranderen.
Op 28 maart 2025 wordt Myanmar getroffen door een zware aardbeving met een kracht tussen 7,7 en 7,9 op de schaal van Richter, met het epicentrum in de buurt van Mandalay. De beving is voelbaar tot in Thailand, waar onder meer een gebouw in aanbouw instort.
In Myanmar is de vernieling aanzienlijk: talrijke gebouwen storten in, de infrastructuur is beschadigd en duizenden gezinnen zijn dakloos. De militaire junta die aan de macht is, maakt officieel 3.770 doden en meer dan 5.000 gewonden bekend. Maar gezien de omvang van de schade, die met name via satellietbeelden is waargenomen, schatten veel deskundigen dat dit aantal waarschijnlijk te laag is.
Een volstrekt ongebruikelijke seismische breuk
Uit analyse van geofysische gegevens en observaties ter plaatse blijkt dat de aardbeving zich heeft voorgedaan in het centrale deel van de Sagaing-breuklijn, een grote breuklijn die Birma van noord naar zuid doorkruist over een lengte van ongeveer 1200 kilometer, tot aan de Andamanse Zee. Het gaat om een afschuifbreuk die de grens vormt tussen twee tektonische platen: de Indische plaat en de Euraziatische plaat.
Door de snelle opwaartse beweging van de Indische plaat naar het noorden – met een snelheid van ongeveer 50 millimeter per jaar – en de botsing met Eurazië ter hoogte van het Himalaya-front, staat dit gebied onder zeer grote druk. De Sagaingbreuk is dan ook bijzonder actief en veroorzaakt regelmatig krachtige aardbevingen, die vaak een kracht van meer dan 7 op de schaal van Richter hebben.
Kort na de hoofdbeving worden talrijke naschokken geregistreerd, voornamelijk ten zuiden van het epicentrum. Dit doet in eerste instantie vermoeden dat de breuk zich naar het zuiden heeft voortgeplant.
Maar een onverwacht fenomeen verstoort deze interpretatie: verschillende seismische stations ten noorden van het epicentrum registreren golven met een grote amplitude, amper 20 seconden na de aankomst van de eerste seismische golven (P-golven). Dit signaal intrigeert de onderzoekers, omdat het niet overeenkomt met het klassieke patroon van een aardbeving die zich in één richting voortplant.
Een “supershear”-breuk met een “boemerangeffect”
Een team van onderzoekers van de Universiteit van Tsukuba (Japan) heeft daarom een gedetailleerde analyse van de seismische gegevens uitgevoerd. Hun resultaten, gepubliceerd in het tijdschrift Seismica, tonen aan dat de breuk in verschillende fasen heeft plaatsgevonden, met complexe kenmerken.
In tegenstelling tot klassieke breuken in één richting lijkt die van 28 maart zich eerst naar het zuiden te hebben voortgeplant en vervolgens naar het noorden te zijn teruggekaatst. Dit fenomeen, dat de bijnaam ‘boemerangeffect’ heeft gekregen, deed zich zelfs voor met een snelheid die hoger lag dan die van S-golven (schuifgolven), een verschijnsel dat door specialisten een ‘supershear’-breuk wordt genoemd. In totaal zou een breuklijn van 400 kilometer in een tijdsbestek van 80 seconden zijn gebroken.
Dit type breuk, dat zeldzaam is en nog niet goed wordt begrepen, is bijzonder gevaarlijk omdat het de seismische energie concentreert op gebieden ver van het epicentrum, met versterkte verwoestende effecten. De gebeurtenis van 28 maart 2025 biedt dan ook een unieke kans om deze extreme mechanismen beter te begrijpen en onze voorspellingsmodellen te verfijnen, zodat we beter kunnen anticiperen op grote seismische risico’s, zowel in Myanmar als elders.
